در خصوص تراش قلم تجربه های بسیاری وجود دارد و هر هنرمندی برای تراش قلم روایت ها و تجربیات مختلف را بیان میکند لیکن تجربه شخصی بنده و شنیده های بنده به شرح ذیل می باشد. پس از انتخاب قلم مناسب جهت تراش مراحل زیر را رعایت فرمائید.۱- قلم را حتماً از سمت نازک آن بتراشید. به فرموده جناب آقای توکلی (پدرقلم ایران) : قلم پس از اینکه رشد اولیه خود را در زیر زمین انجام داد و به اصلاح شکل اصلی آن صورت گرفت و بند بند آن مشخص گردید ظرف مدت کوتاهی سر از زمین بیرون آورده و به صورت عمودی تاارتفاع تقریباً ۹ متر میروید که در این وضعیت قلم از نوک بوته به بالا رشد میابد. لیکن این بند بند قلم هرچه به سوی بالا میرود بر اساس طبیعت خود نازک تر و ظریفتر میگردد . هر بند قلم از سمت ضخیم خود ضعیف و از سمت نازک خود محکم تر و قوی تر می باشد و علت آن نیز به این خاطر است که بافت قلم برای ایجاد بند جدید فشرده و فشرده میگردد تا اینکه بند جدید بوجود می آید و دقیقاً بعد از ایجاد بند جدید از تراکم بافت کاسته شده و قلم نرم تر میگردد. به همین علت در تراش قلم سعی میشود تا نوک قلم را در قسمت نازک و در نزدیکی بند ایجاد کنند تا نوک قلم قوی و با دوام باشد.

۲- نوک قلم را در قسمت پررنگ قلم انتخاب نمائید.قلمهایی که موجود می باشند با توجه به قرار گیری آنها نسبت به طلوع و غروب آفتاب و رسیدن نور کافی جهت رشد آنها متفاوت می باشد که از رنگ قلم مشخص است . قلم پس از رشد کامل خود لاک خاصی را ترشح مینماید تا بنوعی از سوختن در مقابل آفتاب جلوگیری نماید که اگر دقت کرده باشید متوجه یک لایه چربی روی برخی از قلمها میشوید که اگر با قلمتراش آنرا به آرامی بتراشید پودری سفید رنگ حاصل میشود که این همان لایه محافظ پوسته قلم میباشد . لیکن قلمهایی که از براقیت و شفافیت خوبی برخوردار می باشند نشان از رسیده بودن بافت بیرونی آن میباشد اما اغلب قلمها پیش از رسیدن کامل چیده و وارد بازار میشوند لذا از کیفیت مطلوبی بر خوردار نمیگردند و آنهایی هم که مطلوب هستند از یک سمت خود به رنگ مطلوب و رسیدگی کامل میرسند به همین علت قلمهایی که در واقع ۲ رنگ هستند را پس از انتخاب میبایست بنحوی تراشید تا نوک قلم در قسمت تیره قلم که به اصطلاح رسیده است قرار گیرد.

۳- در هنگام تراش قلم ، تراشه های قلم نباید پرتاب شوند .

با توجه به توضیحات بالا متوجه میشویم که بسیاری از قلمهای موجود در بازار از کیفیت مناسبی برخوردار نبوده و می بایست وقت بسیاری را برای بدست آوردن قلم مناسب صرف نمود به همین علت قلمهایی که گاهاً خریداری میگردد در هنگام تراش متوجه میشوید که تراشه های قلم پرتاب میگردند که این نشان از بافت خشک و شکننده قلم دارد و با دقت بیشتر در خواهید یافت که این نوع قلمها در ...

  از آن هنگام که انسان نخستین خطوط را برروی دیواره های سنگی غارها ترسیم کرد، تا آن زمان که مصریان بر روی پاپیروس نوشتن را آغازیدند، همواره آنچه هدف قرار میگرفت اطلاع رسانی بود.

برای رنگ نمودن کاغذ خوشنویسی به سه عامل نیاز داریم که در ادامه هر کدام به حد نیاز توضیح داده می شود .این عوامل عبارتند از:
1-ظرف رنگ (سینی رنگ آمیزی)
2-کاغذ مخصوص خوشنویسی
3-رنگ

1-ظرف مخصوص رنگ آمیزی کاغذ:
این ظرف یا به عبارت بهتر سینی رنگ آمیزی بهتر است از فلز باشد .ابعاد آن هم می تواند متفاوت باشد .معمولا کاغذهای خوشنویسی در اندازه های 70*100 و 50*35 به فروش میرسند بنابر این ابعاد سینی که برای ساخت سفارش میدهید باید در یکی از اندازه های 80*110 یا 60*45 باشد .کارگاه های ساخت کانال کولر و فلزی که از آن برای ساخت این کانال ها استفاده میکنند گزینه اول برای تهیه سینی رنگ آمیزی است.
سینی رنگ آمیزی باید از هر طرف لبه هایی به ارتفاع 5 الی 6 سانتیمتر داشته باشد تا هنگام رنگ آمیزی رنگ بیرون نریزد همچنین...

    تجانس و ترکیب رنگ در صفحات هنری خط و نقاشی هنرمندان ایرانی از ذوق والا و شناخت عالی آنان حکایت دارد. سیری در این گونه آثار نشان می دهد که این هنرمندان، با ناچیزترین وسیله، می توانسته اند اوج سلیقه خود را بنمایانند که مواد شیمیایی امروز، در مقایسه با آن، به هیچ وجه پاسخگوی کامل نیاز آنان نیست. ما برای تهیه کاغذ رنگی روشهایی را در زیر ارائه داده ایم که گرچه با توجه به کمیابی رنگهای قدیمی و دست نیافتن به آنها به آن حدود نمی رسد آما به خوبی جوابگوی خواسته های علاقمندان خواهد بود.

1. رنگ کردن با چای:
برای این منظور مقداری چای را در قوری ریخته دم می کنیم و دم کرده چای را پس از عبور از صافی در ظرفی مسطح و لبه دار ریخته، کاغذهای آماده را به هر اندازه که بخواهیم، یکی پس از دیگری، در محلول می گذاریم و پس از دو یا سه ساعت، کاغذها را درآورده بر روی پارچه تمیزی پهن می کنیم تا خشک شود.سپس در صورت لزوم در پرس قرار می دهیم تا صاف گردند و پس از آن که مرحله مهره را پشت سر گذاشت آماده استفاده است.
2. رنگ با پوست پیاز:
پوست پیاز را گرفته تمیز می شوییم و در ظرفی ریخته می جوشانیم. سپس آن را ....

     قلمدان که جعبه‌ای است کوچک، کشیده و اغلب تزئین شده و معمولاً برای سهولت حمل و نقل، قلم‌های لازم، قلمتراش، قط‌زن، قاشق، سنگ کوچک و سر قلمدانی را که شامل دوات است، و گاهی قیچی ظریفی جهت چیدن کاغذ، در این جعبه قرار می‌گیرد تا این لوازم یک جا و در جعبه‌ای محفوظ در اختیار خوشنویس باشد.قلمدان، جعبه مانندی است از جنس چوب مقوا یا پاپیه ماشه که برای نگهداری قلم‌های مخصوص خوشنویسی و دیگر ابزار کتابت به کار می‌رود.معمولا قلمدان از دوبخش ....

زيردستي يا زير مشق:

كه بايد رويه اش صاف و نرم و ملايم باشد و لغزان و لرزان نباشد و ميانگين سخت و سست و كلفت و نازك را برگزيند ، از جنس مقوا يا چرم و غيره. همچنين بايد در طول و عرض نيز معتدل باشد. و گفته اند بهتر آن است كه دو چرم منفصل را بر روي هم گذاشته ، دو گوشه ي آن كه جانب چپ است به چند بخيه محكم سازند تا چنان كه خواهند به كار آيد و آن دو قطعه چرم اگر از بـُـلغار باشد كه دانه و موجش را برطرف كرده باشند ، بهتر و پسنديده تر است.

قلم‌نی نوع مرغوب آن از نی‌های دزفولی (برای قلم‌های ریز و متوسط) یا نی خیزران (برای درشت‌نویسی) تهیه می‌شود.
قلم‌نی که قلم مخصوص خوشنویسی است. نوع مرغوب آن از نی‌های دزفولی (برای قلم‌های ریز و متوسط) یا نی خیزران (برای درشت‌نویسی) تهیه می‌شود. یک قلم بهتر است سرخ مایل به‌قهوه‌ای سوخته، فاقد گره و پیچ و کاملا راست و استوانه‌ای (با مقطع دایره‌ای شکل) باشد و ضخامت آن با دست تناسب و هماهنگی داشته باشد. همچنین گوشت داخل قلم سفید رنگ، تا اندازه‌ای ...........

قلمتراش که چاقویی ظریف و بسیار تیزی است و برای تراشیدت و قط‌زدن نوک قلم به‌کار می‌رود. قلمتراش‌ها اندازه‌ها و اشکال تاحدی متنوع دارند و به صورت یک تیغه یا دو تیغه ساخته می‌شوند. تیغه قلمتراش را از فلزی ترد و شکننده می‌سازند که چنانچه با جسم سختی برخورد کند از کارایی اش کاسته خواهد شد. از این رو با قلمتراش جز تراشیدن و قط‌زدن قلم کار دیگری نباید انجام داد. قلمتراش خوب به سختی تیز و ....

کاغذ ابری یا ابر و باد نوعی کاغذی نقش‌دار است که‌ از آمیختن‌ رنگهای‌ گوناگون‌ نقوشی‌ درهم‌ و شبیه‌ به‌ ابر یا امواج‌ آب‌ بر آن‌ پدید می‌آورند. از انواع این کاغذ برای‌ آراستن‌ حاشیهٔ کتابهای‌ خطی‌ نفیس‌، مرقعات‌، متن‌ قطعات‌ خط و نقاشی‌، روی‌ جلد، آستر بدرقهٔ کتاب‌، زمینهٔ قلمدان و جعبه‌های‌ روغنی‌ استفاده می‌شده است و امروزه‌ بیشتر برای‌ قطعه‌نویسی‌ در کار خوشنویسی و یا قطعات مینیاتور یا تذهیب به‌ کار می‌رود.

مواد و وسایل مورد نیاز

• آماده‌سازی‌ رنگها که در گذشته بیشتر از رنگ‌های طبیعی معدنی و گیاهی استفاده می‌شد و امروزه بیشتر از رنگ‌های روغنی بهره می‌گیرند.
• آماده‌سازی‌ کاغذ که امروزه با وجود کاغذهای متنوع کارخانه‌ای کمتر کسی سراغ کاغذهای دست ‌ساز می‌رود.
• تهیهٔ لعاب‌ یا مایع‌ ابری‌ برای غلظت دادن به آب که از مواد مختلفی ساخته می‌شده است.
• بَستِمان‌ یاافزودن‌ مواد چسبانکی‌ چون‌ صمغ‌، سریش‌، سرپشم‌ و جز آن‌ برای ...........

قسمتهاى مختلف قلم عبارتاند از: ميدان يا عَرض (خانه)، وجْه، صَدر، سِنّ يا حَرف، شَحْم، ظَهْر، جَلفَه/ جِلفَه يا زبان قلم، فاق يا شيار . ميدان يا عرض قلم تمام قسمتى است كه تراشيده مىشود و از لبه پوست قلم تا نوك آن را دربرمىگيرد. اندازه ميدان بسته به كاربرد خط متفاوت است. بهتر است ميدان قلم در كتابت احكام و مناشير و ترسلاتْ كوتاه و در كتابت دفاتر دراز باشد. وجه قلم دم آن است، از طرف ميدان تا محل قط. صدر، دم قلم است از پشت قلم تا محل قط. سِنّ يا حَرف، نيش راست و چپ نوك قلم است. نيش راست يا بلند را وحشى و نيش چپ يا كوتاه را انْسى مىگويند. گوشت پشت زبان قلم، شَحْم نام دارد. به قلمى كه شحم آن را برندارند مُشْحَم (داراى شحم) و اگر آن را بردارند مَشحوم (بىشحم) مىگويند. اگر تمام شحم را بردارند، آن قلم ...

مِقَط (قطزن). ابزارى از جنس استخوان يا نى است كه با آن، قلم را قط مىزنند. چوب آبنوس و عاج و شاخ هم براى آن مناسب است. قطزن بايد صاف و نسبتآ سخت باشد تا نوك قلم هنگام قطزدن ريشه دار نشود .

مؤلف جامع محاسن گوید:

استادی می گفت: به قلم ها ستم مكنید. گفتند: چه ستمی؟ گفت: این كه با قلم باریك خط درشت بنویسی و بالعكس.

اهل خط برای هر نوع خط، تراشی خاص و در خور مقرر داشته اند و تراش قلم بدین نسبت از درشت جلی تا ریزخفی متفاوت می گردد، و برای كاتب به ویژه كاتبی كه چند نوع یا همه انواع را می نویسد قلمهای مختلف و متعدد در كار است، مانند آلات مختلفی كه در صنایع به....

قلم مهمترین ابزار نوشتن است كه در شرافت آن گفته اند: اول چیزی كه خدا آفرید و به او فرمان داد قلم بود. و خدای تعالی در كتاب عظیم خود در سوره قلم ابتدا به ذكر آن فرموده است: «ن و القلم و مایسطرون» و گفته اند: بدان سبب نام قلم گرفته كه از اصله ی خود بریده و قطع گردیده است، چون قلم به معنی قطع است. و نیز گفته اند: وقتی تراشیده شد قلم گویند و اِلاّ آن را (نی) نامند.

قلم خوب آن است كه در پختگی، اعتدال داشته باشد، نه خام باشد نه سوخته؛ و باید سرخ و سفید باشد نه سیاه و زرد و نه خاكستری. نشان پختگی اش آن است كه سرخی آن به غایت سرخ و سفیدی آن نهایت سفید باشد. نه در سرخی سیاه رنگ بود و نه در سفیدی زردگونه. راست باشد و ...............

از ریشه لیاقت و واژه ای است عربی. و مقصود از آن قطعه پارچه ای است از پنبه یا پشم یا ابریشم که در دوات قرار می دهند تا مرکب را در خود نگاه دارد و هنگام برداشتن مرکب به وسیله قلم در اندازه ی متعادل آن کمک کند، و بهترین لیقه ابریشم تابیده است که دوام دارد و کیفیت برداشتن مرکب را بهتر می سازد. از گذشته های دور در رساله ها و دستورالعمل ها هنگامی که سخن از ادوات کتابت است از آن بحث شده و اهمیت آن سفارش کرده اند (صبح الاعشی، ج2، ص469) و فرموده اند: سزاوار است ماهی یک بار لیقه دوات را عوض کنید و پس از کتابت سر دوات را ببندید تا گرد و خاگ بر آن ننشیند، 

مرکب خوشنویسی مرکب مخصوصی است که برای اینکار به صورت سنتی ساخته میشود بنابراین انواع دیگری که بصورت جوهر و ... بصورت صنعتی برای خودنویس ها و مصارف دیگر ساخته میشوند برای خوشنویسی مناسب نیستند.

امروزه مرکب خوشنویسی به دو صورت جامد و مایع در بازار موجود است

برای ساخت مرکب روشهای گوناگونی وجود دارد ولی متداول ترین آن که در بین خطاطان رایج است بدین صورت است که ابتدا مقداری دوده (برای رنگ سیاه و انواع کیاهان برای رنگهای دیگر ) رادر آب جوشیده سرد حل کرده و داخل آن زاج سفید ریخته و سپس آنرا با شعله کم میجوشانند؛ سپس آنرا آرام آرام خنک میکنند . این روش ساده ترین روش ساخت مرکب است . البته در بعضی مواقع زعفران ، پوست گردو و ... نیز کاربرد دارد.

برای استفاده بهتر از مرکب آنرا داخل دوات میریزند . دوات ظرف کوچکی است که دارای دهانه گشاد بوده و در داخل آن لیقه که الیاف ابریشم طبیعی است قرار میگیرد . مهمترین خاصیت لیقه تنظیم مقدار مرکب روی نوک قلم نی است .

     كاغذ از اصلي ترين وسايل خوشنويسي و از ابزار مهم خوشنويسان است.كاغذ مناسب براي نوشتن و مشق خوشنويسي آنست كه نرم و لطيف و صيقلي باشد و مركب در هنگام خط نوشتن و تحرير حروف و كلمات روي ان پخش نشود.بنابراين كاغذهاي زبر و ناهموار و اصطلاحا كاهي براي نوشتن و مشق خط نامطلوب بوده و مناسب نميباشند.از طرفی نوشتن بر کاغذهای لغزان و شیشه‌ای از اختیار و تسلط خوشنویس می‌کاهد، بنابراین نوع متوسط آن مناسب است. امروزه کاغذهای گلاسه، به ویژه گلاسهٔ مات، برای نوشتن مناسبند هر چند که در صورت عدم دسترسی می‌توان از طریق مالیدن صابون خشک روی کاغذهای معمولی تاحدودی کاغذ را برای نوشتن آماده کرد.

مُرَکَّب مایعی حاوی رنگ‌دانه است که جهت رنگ‌آمیزی، رسّامی، طراحی یا خطاطی به‌وسیلهٔ قلم یا قلم‌مو به‌کار می‌رود. از انواع مرکّب‌های غلیظ‌تر برای چاپ ماشینی و دستی استفاده می‌شود. مرکّب، ترکیب پیچیده‌ای از حلّال‌ها، رنگ‌دانه‌ها، رِزین‌ها، روان‌کننده‌ها، و دیگر عناصر است. این مواد، نوع و کیفیت رنگ، روان بودنِ آن، ضخامت، و خشک شدن آن را ...

مهمترین ابزار خوشنویسی عبارتند از:

قلم‌نی که قلم مخصوص خوشنویسی است. نوع مرغوب آن از قلم نی دزفولی (برای قلم‌های ریز و متوسط) یا نی خیزران (برای درشت نویسی) تهیه می‌شود. یک قلم بهتر است سرخ مایل به‌قهوه‌ای سوخته، فاقد گره و پیچ و کاملاً راست و استوانه‌ای (با مقطع دایره‌ای شکل) باشد و ضخامت آن با دست تناسب و هماهنگی داشته باشد. همچنین گوشت داخل قلم سفید رنگ، تا اندازه‌ای سخت و محکم باشد. قلم خوب را بیش از اندازه کوتاه یا بلند و سبک، سست و یا سیاه انتخاب نمی‌کنند و قطر سر و ته آن نباید زیاد اختلاف داشته باشد. یک قلم مناسب هنگام تراشیده شدن زیاد سفا یا زیاد سست نیست و تراشه‌های آن به اطراف پرتاب نمی‌شود و همراه قلمتراش حرکت می‌کند. تراشیدن قلم‌نی تخصص و روش خاص دارد. معمولاً پس از کتابتهای مکرّر نوک قلم‌ها کند شده و کیفیت اولیه خود را از دست می‌دهند از این رو باید به‌طور مرتّب نوک قلم‌ها را تراشیده و قط زد.
کاغذ که باید ملایم و صاف باشد و خشن، پرزدار، ناصاف و بسیار لغزنده نباشد. بر روی کاغذ خوشنویسی نباید مرکب پخش شود. کاغذ زبر و نا هموار نوک قلم را می‌ساید و نوشتن را به‌ویژه در کشیده‌ها مشکل و یا ناممکن می‌کند، از طرفی نوشتن بر کاغذهای لغزان و شیشه‌ای از اختیار و تسلط خوشنویس می‌کاهد، بنابراین نوع متوسط آن مناسب است. امروزه کاغذهای گلاسه، به ویژه گلاسهٔ مات، برای نوشتن مناسبند هر چند که در صورت عدم دسترسی می‌توان از طریق مالیدن صابون خشک روی کاغذهای معمولی تاحدودی کاغذ را برای نوشتن آماده کرد.
مرکب که باید مخصوص خوشنویسی باشد. بیش از همه ...